Irailak 2, 2021

Eraldatu al daiteke herrialde bat, noiz eta krisi-egoera larri bat gainditzen ari den garaian?

Nire erantzuna baiezkoa da, eta gure iraganaren eta “euskal kasuaren” analisia da baiezko horren oinarria. Gogora dezagun aurreko mendeko 1980ko eta 1990eko urteetan Euskadik krisi ekonomiko ikaragarri gogorra jasan zuela. Krisi ekonomikoaz gain, tirabira politiko eta sozial handiak izan ziren garai hartan, eta ezin ditugu ahaztu jarduera terroristaren ondorio izugarriak. Finean, herrialdea suntsituta eta etorkizunik gabe zegoen. Gaur egun, ordea, herrialde aurreratua gara Europan, eta munduko eskualde oparoenetako bat.

Eraldaketa ekonomiko eta sozial handi horren arrakastak argi erakusten du Euskadik gaitasun bereziak dituela instituzio, enpresa, teknologia, finantza, gizarte kultura eta beste hainbat eta hainbat esparrutan. Aurrera begira, berme handia da hori.

Baina, era berean, onartu behar dugu oraindik ere asko dugula hobetzeko eta bide luzea dugula egiteko, onak izan arren, ez garelako, jakina, onenak. Eta Euskadik muga argiak dituelako, politikoak, lurralde mailakoak, ekonomikoak eta sozialak.

Eta, gainera, ez du lortzen izan dezakeen ahalmenik handiena, gehitxo zatikatua dagoelako. Eta, gainera, ez du lortzen izan dezakeen ahalmenik handiena, gehitxo zatikatua dagoelako .

Horrez gain, arrisku handi bat gainditu behar dugu: mundu mailan herrialde oparoa bihurtu garenez, erronka soziologiko handi bati egin behar diogu aurre: ezin dugu daukagunarekin konformatu.

Prest al gaude onartzeko jada beste egoera batean gaudela, egoera horrek baldintzatu egiten duela gure etorkizuna, eta, halabeharrez erantzun behar diogula egoera horri, indarrez erantzun ere?

Funtsezko galdera da hori. Erantzuna ez baita batere argia. Ekonomiaren esparruan, Euskadi ez dago, gaur egun, biziraupen-arrisku larrian, duela 40 urte bezala; arriskua bestelakoa da, bertan goxo egitearena. Munduko gizarte oparo gehienen arrisku bera da; izan ere, urratsez urrats, “adinekoen paradisu” bihurtzen ari dira gure gizarte oparoak.

Etorkizun hobea eraikiko badugu, iragan mingarria gainditu dugun kemen bearekin aurre egingo badiogu geroari, euskal gizarteak, gizarte aberats eta garatua den aldetik, “pertzepzio-erronka” bat du aurrean (Ikusten al dugu erronka?), eta “erreferentziak aldatu behar ditu ezinbestean” (Onartzen al ditugu?); izan ere, sinplea eta konbentzionala atzean utzi eta konplexutasunera eta bereizten gaituen horretara egin behar du bidea. Eta, gainera, gure arrisku demografiko larriak ezkutatzen duen “per capita” horren tranpatik ihes egin behar dugu.

Argi gera dadin, hemen eta orain, mundu mailan aldaketa geldiezin eta azkarra gertatzen ari da, aro digitalean sartzen ari gara, klima-aldaketaren ondorioak nabarmenak dira, eta beraz, horren guztiaren eraginez, EUSKADI BIRPENTSATU behar dugu.

Horretarako, oroz gain, geure buruari galdetu behar diogu zein den gure jomuga nagusia, herrialde gisa.

Bigarrenik, konpromiso ekonomiko eta sozial handi bat hitzartu behar dugu, Itun indartsu bat, eraldaketa globaleko proiektu batean aurrerapausoak emateko. Nork onartu behar du konpromiso hori? Eta, batez ere, nork onartu nahi du?

Azkenik, estrategiari erreparatu behar diogu: Zein da Euskadirentzat estrategiarik egokiena bere etorkizuna konkistatzeko?

Hiru galdera horiei erantzunda, gai izan beharko genuke Eraldaketa Globaleko Plan bat abiarazteko, asmo handiko plan bat, epe motz eta ertainera araututako ekintzekin, beti ere epe luzera gure “jomuga nagusia” lortzea helburutzat harturik.

Gure herrialdea, ekonomia eta euskal gizartea eraldatzeko bide horretan, arrakasta lortu behar dugu, besteak beste:

Herrialde hobe bat eraikitzeko, aukeraz betea, eta erronka berriei aurre egiteko prest dagoena.

• Euskal herritar guzti-guztiei etorkizuna bermatzeko.
• Talentua eta inbertsioak erakartzeko / horiei eusteko / sortzeko.
• Guk bezainbeste ez dutenekin solidarioak izateko.

Badugu horretarako ahalmenik? Bai. Nahi dugu? Nire erantzuna baiezkoa da. Zurea?

Uztailak 19, 2021

Zientzia, teknologia eta berrikuntza ezinbesteko lan-tresnak dira, Euskadin ditugun erronka nagusiei erantzuteko eta garapen iraunkorra bermatzeko. Hala azpimarratu izan du Maria Mazzucatok: “Hazkunde inklusiboa eta iraunkorra bideratzeko, guztion onuraren kontzeptuak bultzatutako inbertsio publikoa behar dugu, eta orobat, beste era bateko erlazio publiko-pribatu batzuk behar ditugu, horien bidez sistema sinbiotikoagoak sortzeko”.

Une kritikoan gaude, eta egokierak ikuspegi partekatu bat eskatzen du, eta, era berean, elkarrekin lan egitea eta eragile eta plan guztiak lerrokatzea inoiz baino beharrezkoago da. ZTBP Euskadi 2030 plana ikerketaren eta berrikuntzaren aldeko apustu estrategikoa da. Erakunde publikoek, enpresek, unibertsitateek, ikerketa-zentroek eta eragile sozioekonomikoek parte hartzen dugu plan horretan.

Gure helburua da Euskadi Europako eskualde aurreratuenen artean kokatzea 2030ean, eta horretarako oso posizio onetik abiatzen gara. Horren adierazle, Europako Batzordeak 2021eko “Regional Innovation Scoreboard” (RIS) txostenean, Euskadi “eskualde mailako Bikaintasun poloa” dela adierazi du, eta berrikuntza handiko Europako eskualdeen artean sartu du. Gure aurrerapenak aitortzeaz gain, onenen parera iristeko zertan jarraitu behar dugun hobetzen ere adierazten du txosten horrek.

Suspertze ekonomikoa azeleratzeko eta epe luzerako hazkundea indartzeko, I+G+b arloko inbertsioaren alde egin behar dugu apustu, eta lehentasuna eman behar diegu enpresa, zientzia eta teknologia arloetan gaitasun gehien dugun esparruetako proiektu eraldatzaileei, bai eta merkatu-aukera onenak eskaintzen dituzten eremuei ere. ZTBP Euskadi 2030 planaren bide-orriari jarraituz, aipatutako proiektuak, arlo hauetakoak dira batez ere: industria adimenduna, energia garbiak eta osasun pertsonalizatua, baita lurralde eta eremu hauetakoak ere: elikadura osasungarria, eko-berrikuntza, hiri iraunkorrak eta Euskadi sortzailea. Inbertsio eta proiektu eraldatzaile horiek guztiek balio beharko ligukete trantsizio hirukoitzari berme handiagoarekin aurre egiteko: trantsizio teknologiko-digitalari, energetiko-klimatikoari eta sozio-sanitarioari.

Bikaintasun zientifikoa, teknologia eta industria arloko lidergoa eta berrikuntza irekia dira gure hiru zutabe nagusiak espezializazio adimendunean sakontzeko eta ZTBP Euskadi 2030 plana bultzatzeko. Eta horiei, talentua gehitu behar zaie, ezinbesteko oinarri den aldetik. Lau elementu horiek, modu bateratuan eta orekatuan, lagungarri izango dira ikerketen emaitzak onura sozial eta ekonomiko bihurtzeko.

Zientzia, Teknologia eta Berrikuntzako Euskal Sistema pixkanaka hobetzen joan da bere emaitzak azken urteotan, eta, alde horretatik, gero eta eraginkorragoa da. Gure helburuetako bat da euskal I+G+b arloa emaitzetara bideratzea ahalik eta gehien. Puntu honetan, gure gaitasun espezifikoetatik abiatuta eta lankidetza publiko-pribatuaren bidez, programa bateratuetan parte hartzen dugu. Hala, programa horiek aukera ematen digute gure funtsak Espainiakoekin eta Europakoekin lerrokatzeko. Euskadi Next programan jasotzen denez, suspertze- eta erresilientzia-funtsak eraldaketarako erabili nahi dira; hau da, Europako funts horiek gehigarritasun-irizpidearekin erabili eta bideratu nahi dira eraldaketarako, helburu nagusi batekin: inbertsio publikoari eta inbertsio publiko-pribatuari bultzada sendoa ematea.

Ikerketa zientifiko eta teknologikoaren eta berrikuntzaren sustapenerako, behar-beharrezkoa da proiektuak, finantzaketa-programak, laguntza-zerbitzuak eta azpiegitura zientifiko handiak garatzea eta talentua bultzatzea. Izan ere, talentu horrek bideratzen eta bermatzen du goi-mailako jarduera ikertzailea eta teknologikoa, handitzen du jarduera horien inpaktua eta sendotzen du Euskadi, erreferentziazko zientzia, teknologia eta berrikuntza ekoizteko leku erakargarri gisa.

Eraldaketa sakonari egin behar diogu aurre, eta horrek erronka handia ekarriko digu, baina baita aukera handiak ere. Eta aukera horiei guztiei bide emateko, ezinbestekoa izango da gure laguntza, berrikuntzarekin konpromiso partekatua oinarrian dela. Talentua garatuz, auzolana.

Ekainak 10, 2021

Unibertsitatean berrikuntzari buruz aritzea ez da kontu samurra, fenomeno egiaz konplexu eta iradokitzailea baita, kontuan izanda berrikuntzak zenbat dimentsio izan ditzakeen. Unibertsitate-jarduera nekez ulertu daiteke jardun horretan berrikuntzaren zantzurik hauteman gabe: jakintza sortzea, berez, berritzeko modu bat da, eta (irakaskuntzaren, transferentziaren eta dibulgazioaren bidez) jakintza hori kudeatzea, berriz, bigarren esperientzia berritzaile bat. Eta azkenik, jakintza gizartean txertatzea berrikuntza-prozesu hori burutzea da.

Berrikuntza teknologikoaren prozesuari loturiko adierazpen edo akronimo bat da TRL (Technology Readiness Level). Kontzeptu horrek zehazten du zenbatekoa den teknologia espezifiko baten heldutasuna. Heldutasun Teknologikoaren Mailak (TRL) bederatzi puntuko kalifikazio-eskala bat ezartzen du: beheko mailetan jakintza sortzea dago, ondoren ikerketa aplikatua, eta heldutasunaren maila altuenetan, patenteak lortzea eta ustiatzea, eta berrikuntza teknologikoaren bidez lortutako produktua merkaturatzea daude. Unibertsitate, ikerketa-zentro, teknologia-zentro, enpresa eta beste zenbait eragileren artean sor daitezkeen aliantzak kalifikazio-maila gorenetara irits daitezke TRL eskala horretan, eta horrek bultzada ematen dio unibertsitateari lankidetza-modu horiek hitzartzeko.

Hasieran aipatzen nuen, unibertsitate-jarduera oro, berez, esperientzia berritzailea da. Errealitate horretatik abiatuta, aukera dugu (eta betebeharra ere bai, nire ustez) heldutasunaren kontzeptua zabaltzeko; izan ere, zientziaren eta teknologiaren esparruari mugaturik garatu izan da batez ere. Heldutasun Teknologikoaren Maila (TRL) kontzeptua zabaldu dezakegu, eta uste dut egin behar dugula, Heldutasun Sozialaren Mailaz ere hitz egiteko, TRLtik SRLra pasatuz: Social Readiness Level.

SRL sistema bat egituratzeko proposamen horrek kontzeptuzko euskarri bat ematen dio gure ustez unibertsitateak gizartearen onurarako egin beharko lukeen ekarpenari; izan ere, SRL sistemaren heldutasun maila desberdinak prozesuaren isla dira, hasi ideia sortzen den unetik eta, kasu honetan, eginiko berrikuntzaren inpaktu sozialera arte.

Behin kontzeptua finkatua, zaila da ulertzea zergatik ez den SRL hau aurrez aplikatu; izan ere, haren abantailak begien bistakoak dira. Agian orain arte nagusitu den ikuskeragatik da; izan ere, duela gutxira arte, uste izan dugu berrikuntzak, azken-azkenean, etekin ekonomikoa ekarri behar duela ekoizpen-sektorean. TRLa bezala SRL sistema normalizatzea izango da lehen urratsa ohartzeko zer-nolako onura dakarren berrikuntzak jakintzaren esparru guztietan. Baina neurtu ezin dena baloratzea zaila denez, beharrezkoa da zenbait adierazle proposatzea, horien bidez gauzak nola egiten ari garen monitorizatzeko. Alde horretatik, berrikuntza sozialaren eremu berri hau ere ez da salbuespena.

Berrikuntza sozialaren eta berrikuntza horrek eginiko ibilbidearen adibide argia da Esther Duflo Ekonomiako Nobel saridunak eginiko lana. Duflok aldatu egin zuen arazo sozialei behatzeko modua, bai eta arazo sozialen konponbiderako politiken eraginak aztertzeko modua ere, hori izan zen bere ekarpen nagusia. Ezaguna da haren esaldi hau: “Botika berri baten ondorioak ebaluatzen ditugun zehaztasun berarekin ebaluatu behar ditugu gizarte-politikak”. Duflok esparru horretan egin duen ikerketak, Heldutasun Sozialaren Mailako lehen sei estadioak analizatu ditu gutxienez, eta biztanlerian horien eraginak ere ebaluatu ditu.

Erronka handia da berrikuntza-politiken adierazle onak lortzea. Jakina, berrikuntzaren eraginak jarraitzen du eta jarraituko du zientziaren eta teknologiaren esparruan aplikazio zuzena izaten, baina giza errealitatearen osotasunera hedatu behar dugu berrikuntzaren aplikazioa eta horren ondorengo ebaluazioa. Garapen teknologikoa neurtzen dugun eran, neur dezagun garapen soziala ere, zehaztu dezagun zer lorpen dauden finkatuta eta ezar ditzagun helburu eta proiektu berriak: hori litzateke bultzadarik onena etorkizun hobea eraikitzeko.

Maiatzak 6, 2021

Espainiara itzuli nintzenetik, konpainia farmazeutikoen eta bioteknologiako enpresa txikien hainbat proiektutan aritu izan naiz lanean, eta jabetu naiz konpainia horiek zenbait premisa bete behar dituztela, arrakasta izango badute. Lehena da ideia berrien edo kontzeptu berrien bultzada izatea; izan ere, bultzada hori dagoenean, enpresa horietako pertsonak egiaz zerbait berria egiteko elkartzen dira.

Urteen joanean, bioGUNE eta biomaGUNE zentroetako ikertzaile nagusiak balio erantsi handiko ikerketa-jardueretan aritu izan dira lanean. Enpresekin lizentziak eta abantailak bideratzeko abian jarritako ikerketa-proiektuak gero eta errentagarriagoak dira, eta horien bidez eskuratutako diru-sarrerak nabarmen handitu dira. Hala, gure aurrekontuaren 0 inguru jada proiektu horietatik dator, zatirik handiena Eusko Jaurlaritzatik, Ekonomiaren Garapen, Iraunkortasun eta Ingurumen Sailaren bidez. Babes hori gabe ezinezkoa litzateke balio estrategiko handiko eremuetan ikerketa berririk egitea.

Nire iritziz, ideia edo kontzeptu berri batetik abiatuta sortutako enpresak erronka nagusi bat du: identifikatu egin behar du zer arazo zehatzi eman nahi dion konponbidea ezagutza hori aplikatuz, eta behin arazoa zein den identifikatuta, galdera egokia egin behar dio bere buruari, konponbide hori nola eman asmatzeko. Izan ere, galdera ez bada arazoari estu loturikoa, erantzuna ere ez da izango soluzioa. Enpresaren esparru zehatzera etorrita, xedea da merkatuan zer produktu zehatz jarri nahi diren eta nork erosiko dituen zehaztea. Pongamos, por ejemplo, el caso del desarrollo de vacunas para la pandemia de la COVID-19. 2020aren hasieran, arazoa zen nola lor genezakeen immunitatea SARS-CoV-2 birusaren kutsaduraren aurrean; eta zenbait enpresa farmazeutikok mahai gainean jarri zuten galdera hauxe izan zen: ea kate soileko ARN teknologia berria eta beste teknologia ezagunago batzuk, hala nola adenobirus izeneko birus bati koronabirusaren proteina hautatuaren genea (kate bikoitzeko DNA) gehitzearena, behar bezain onak izango ote ziren immunitatea sortzeko eta birusa kontrolpean izateko. Galdera izan balitz “Noizko bukatu behar dira COVID-19aren txertoen saio klinikoak txertoak baimendu aurretik?”, ez zatekeen erantzunik lortuko. Ezin zaio galdera horri erantzunik eman arazoa, galderak eta soluzioak ez direlako estatikoak, eta horrela geratu da agerian Oxford-AstraZeneca txertoarekin immunizatutako 25 milioi herritarren artean izan diren 86 tronboenbolia kasuen harira Europako Esparruan sortu den nahas-mahasa ikusita. Txerto baten helburua da epidemia bat kontrolatzeko behar bezain segurua eta eraginkorra izatea, baina bi termino horien esanahia aldatu egiten da, hainbat faktoreren arabera: une historikoa, birus mota, zenbat biztanle dauden kutsatuta, zein den saio klinikoaren diseinua, tratamendu alternatiborik badagoen ala ez… Eta txertoa baimendu behar duten agentzia arautzaileen unean uneko irizpideen arabera ere aldatu egiten da txerto seguruaren edo eraginkorraren esanahia. Eta, beraz, hori guztia aintzat hartuta, gure arazoak eta soluzioak ere aldatu egiten dira. Hau da, zenbaitetan ontzat eman behar ditugu behin-behineko soluzioak; kasu honetan, ontzat eman behar dugu COVID-19aren pandemia kontrolatzeko txertoak behar bezain onak izatea.

Azken urte honetan, 2008an lehertutako krisi ekonomikoaren okerrena gainditua genuela uste genuenean, beste krisi batek, COVID-19aren pandemiak, agerian utzi du gure gizarteak zenbateraino gutxietsi duen biomedikuntzan eginiko ikerketaren garrantzia eta zenbateraino balioetsi izan dituen finantzak, eta agerian utzi du, orobat, jarrera horren eraginez zein ahulak diren gure ekonomiak pandemien aurrean. 2008ko krisiaren muinean herrialdeetako finantza-barrutiak izan ziren, eta COVID-19aren krisiaren epizentroan, berriz, osasun-sistemen kolapsoa izaten ari da. COVID-19aren krisia egokiera ona da gaur egungo ekonomia- eta finantza-eredua birpentsatzeko, eta jakintza, ikerketa eta zientzialariak oinarritzat hartzeko, modu irmoan. Testuinguru honetan, garrantzitsua da medikuntza pertsonalizatuaren edo zehaztasun handiko medikuntzaren aldeko apustu sendoa egitea.

Zehaztasun handiko medikuntza definitu beharko bagenu, gaixotasunaren tratamendu pertsonalizatua litzateke ikuspegia, pertsona bakoitzaren geneak, ingurunea eta bizitza-estiloa kontuan izanda. Ikuspegi horren bidez, zehaztasun handiagoz aurreikusi ahal izango genuke tratamendu jakin bat edo prebentzio-estrategia zehatz bat zer pertsona talderentzat izan daitekeen eraginkorragoa. Zehaztasun handiko medikuntza modu eraginkorrean ezarriko bada, ezinbestekoa da datu-base esperimental zabalak aztertzea eta datuak eskuratzea, biztanleriaren ezaugarri bereizgarriak zehazteko. Testuinguru honetan, duela hiru urte jarri genuen martxan AKRIBEA proiektua, Mondragon Unibertsitateko Osarten enpresaren laguntzarekin (https://www.osarten.com/ataria/home).Horren bidez, Euskadiko biztanleria orokorreko gutxienez 10.000 pertsonen material biologikoaren laginak ari gara jasotzen, ondoren prozesatzeko, biltzeko eta kontserbatzeko. Proiektuaren helburu nagusia da balio estrategiko handiko eremu berrietan ikerkuntza eta ikerketa horien aplikagarritasuna azeleratzea. Azken urteotan, biobankuak eta biogordailuak ezinbesteko azpiegitura bihurtu dira balio handiko ikerkuntza biomedikoan. Proiektuaren xedea da emaitzak Euskadiko ikerketa-zentroen eta enpresa egiaztatuen eskura jartzea. AKRIBEA proiektuak ez du gaixotasun multzo jakinik edo osasun-egoera berezirik hartu ardatz. Gaixotasun desberdinak dituzten pertsonak azterlanean sartuta, datu-baseari galdera zehatzak egin ahal izango dizkiogu, galdera horien bidez gaixotasun jakin bati buruzko berariazko azterketa sistematikoak diseinatzeko, edota botiken efektuak ebaluatzeko, bai eta alderdi genomikoen, ingurunekoen, sozialen eta ekonomikoen garrantzian sakontzeko ere. AKRIBEA ahalegin kolektibo bat da, CIC bioGUNE eta Osarten eragile nagusiekin batera, beste hauek ere partaide baitira: FAES Farma (https://faesfarma.com/), Bruker (https://www.bruker.com), Getxoko Udala, Bioef (https://www.bioef.org/es/), Mondragon Unibertsitatea eta BRTA aliantzako hainbat zentro (https://www.brta.eus).

Ez da erraza enpresa edo ikerketa-zentro batean berrikuntzarako ahalmena sortzea eta mantentzea, eta ez dago arrakasta bermatuko duen metodo jakinik. Gai honi buruzko liburu eta ikastaro ugari daude. Berrikuntza I+G arloari oso loturik dago, hala enpresa munduan nola sektore akademiko publiko eta pribatuetan, eta horren adierazle, Espainian lotu egin dira hiru terminoak, I+G+b trinomioa osatzeko. BiomaGUNE eta bioGUNE zentroetan berrikuntza arloko gure estrategia izozmendiaren kontzeptuan oinarritzen da: ikerketa eta horren oinarria dagoen jakintza ez dira begiz erraz ikusten, baina zenbat eta handiagoak izan, izozmendi batean bezala, orduan eta sendoagoa izango da ikusten den alderdia ere.

Apirilak 29, 2021

“Berrikuntza”, seguru asko, garai honetan gehien erabiltzen dugun terminoetako bat da. Hamarkadak daramatzagu enpresei entzuten, mantra gisa, berrikuntzak lehiakortasuna eta biziraupena bermatuko dituela; eta, askotan, prozesu horrek teknologiaren esparruko inbertsio handi bat dakar, gerora hobekuntza kuantifikagarririk, negozio-emaitzarik edo prozesuen efizientziarik ekartzen ez duena.

Berrikuntza ezin da modu bakar batean definitu eta, era berean, ez dago hura arrakastaz aplikatzeko formula bakar bat. Merkatuetan tradizioz nabarmendu diren enpresek, oro har, berrikuntza inkrementala (pixkanaka produktuak eta zerbitzuak hobetzea enpresaren lehiakortasuna areagotzeko) edo berrikuntza ebolutiboa (eskaintza zabaltzea eta eboluzionatzea merkatu eta bezero berrietara iristeko) aplikatu dituzte.

Baina beste batzuk harago joan dira. Gaur egungo erreferente handiak berrikuntza disruptiboa aplikatu duten enpresak dira. Euren sektoreko paradigma aldatu dute, merkatua goitik behera aldatu duen prozesu, produktu edo zerbitzu berri bat sartzearen bidez. Eta aldaketa hori ez da hainbeste teknologia berritzailea delako, baizik eta prozesu, produktu edo zerbitzu horren bidez soluzio berritzaile bat ematen delako, enpresen eta kontsumitzaileen beharrei aurrea hartu diena, edo arazo ezagun baten aurrean erantzun berri bat eman delako.. Horiek dira, besteak beste, Apple, Uber edo Amazon enpresen kasuak. Jolasaren arauak aldatu eta estutasunean jarri dituzte ezarritakoarekin hausteko gai izan ez diren sektore-liderrak.

Eta hortxe dago, hain zuzen, berrikuntzaren gakoetako bat: enpresa-egonkortasunak ez du immobilismoa eragin behar. Egitura malgua, ausarta eta sortzailea mantendu behar da, aukera berriei aurrea hartzeko eta balio handiena ematen duen jarduera-eremuetan kokatzeko gai dena, baita horrek negozio tradizionala atzean uztea edo eremu ezezagunetan sartzea esan nahi badu ere.

DOMINION telekomunikazioen sektoreari oso lotuta sortu zen. Sektore lehiakorra eta deflazionarioa denez, berritu behar izan genuen, errentagarriak izaten jarraitu ahal izateko, baina sektoreak berak berritzeko tresnak ere eman zizkigun. Esperientzia hori oinarri hartuta, beste sektore batzuetara mugitzea erabaki genuen, hala nola sektore industrialera edo energiaren sektorera. Horiek horrela, balio diferentziala jarri genuen tradizionalagoak ziren eta aldaketarako pizgarririk ematen ez zuten merkatuetan. Eta ez ginen hor geratu. Sektoreari buruz dugun ezagutza handiari eta negozioei buruz dugun zeharkako ikuspegiari esker, B2C esparruan kokatu ginen, gure B2B negozioaren printzipio berberak aplikatuta. Batzuentzat, erabaki hori sekulako arrisku-saltoa da.

Baina bide horretatik iritsi ginen berrikuntzaren beste gakoetako batera: garrantzi handiko aldaketei ekiteko ekipo benetan ausarta izatea. Kasu honetan, ez gara norberaren berezko gaitasunei buruz ari, baizik eta erakundean sortu behar den hazkuntza-giroari buruz, ekipoa arriskua hartzeko gai sentitu dadin, porrot egiteko beldurrik gabe. Kultura eta ingurune egokiak dira huts egiteko, betiere aukera berriak esploratzeko erabiltzen badugu eta hutsegiteak ikaskuntza bihurtzen baditugu.

Horregatik guztiagatik, DOMINIONentzat berrikuntza zer den definitu behar banu, esango nuke gure kulturaren parte dela; berritzea gauzak beste modu batera egitea da, ahaztu gabe teknologia tresna bat besterik ez dela. Zaila da aurreikustea zer-nolako jarduerak egingo ditugun datozen urteetan, baina argi dago gure ikuspegi diferentzialaren aldeko apustua egiten jarraituko dugula, baita gure berritzeko gaitasuna dela-eta balioa sortzeko gaitasun handia dugun eremuetan gure lekua bilatzearen aldekoa ere. Izan ere, munduaren erritmoa ikusita, berrikuntza jada ez da “kutxatik kanpo” pentsatzea, baizik eta bertatik kanpo bizitzea.

Apirilak 22, 2021

Edozein enpresa, sektore batekoa edo bestekoa izan, berdin txikia edo handia, hemengoa edo auskalo nongoa, ingurunearen abiadura berean aldatzen ez bada, lehenago edo beranduago desagertu egingo da, merkatuan duen posizio lehiakorra galduko duelako. Hau ez da gaur goizeko kontua, beti izan da horrela, baina azken urteotan abiadura azkartu egin da, batez ere automozioa bezalako sektore hiper-lehiakorretan, eta azelerazio hori modu esponentzialean areagotu da, gainera, Covid-19aren pandemiak gu guztiongan sortu duen premiazko egoeraren pertzepzio orokorra dela medio. Premiazkoa baita inoiz baino azkarrago erantzunak, soluzioak, txertoak… aurkitzea, premiazkoa bizirik irautea. Baina enpresa munduan berritzea ez da aitaren batean egiten: berritzeko denbora behar da, jakintza behar da, estrategia eta baliabideak behar dira, eta batez ere berrikuntza bideratuko duen kultura behar da.

Zifrak argiak dira. Euskadin erakunde eta eragile guztiek apustu irmoa eta ahalegin publiko eta pribatu handiak egin dituzte berrikuntza bultzatzeko, baina I+G arloan egiten den gastua (BPG erreferentziatzat harturik) nabarmen apalagoa da EB-27an egiten den gastuaren aldean: 2019an, BPGrekiko %1,86ko gastua egin zuen Euskadik I+G arloan, eta Europak, aldiz, %2,19koa (Iturria: Eurostat eta Eustat). Horrela, ZTBP Euskadi 2030 plana dugu erronkatzat eta jarraibidetzat. 2030eko zerumuga horri begira, Iraunkortasuna eta Garapen Iraunkorreko Helburuak ditugu ardatz, eta orobat, Next Generation EU funtsen finantzaketa dugu. Eta Euskadiko enpresek berrikuntzaren arloan dituzten erronkei buruz hausnartzen hasita, enpresa guzti-guztien ahulezia nabarmen bat azaleratzen da, besteen gainetik: berrikuntza eta merkatua binomioa.

Enpresa guziak bat datoz premisa honetan, eta eskerrik bat datozen: ideiak berrikuntza bihurtzeko, ezinbestekoa da merkatuak ideia horiek balioztatzea. Seguru asko berehala etorriko zaigu burura bere egunean egin genuen garapen “bikain” hura, erabat arrakastatsua izango zela uste genuena, baina bezeroarekin aldez aurretik ez probatzearen ondorioz gaur egun showroom-aren beira-arasa batean gordeta dagoena, zer ez den egin behar inoiz ahaztu ez dezagun…

Oro har, industria arloko enpresa guztiak eroso samar sentitzen gara berrikuntzak pixkanaka eginez, produktuan edo prozesuan hobekuntzak eginez, kudeaketa bera hobetuz, edo gure produktu edo zerbitzuetarako kontzeptu berriak garatuz, baina gutako zenbatek egiten dizkio bere buruari funtsezko galdera hauek:

• Norekin ari gara lehiatzen egiaz? Nor iritsi daiteke gu ordezkatzera, nahiz eta ez gure sektorekoa izan? Automozioan, adibidez, konpainia teknologikoen aurrean OEMei aurre hartzeko estrategia giltzarria izan da sektorean.
• Zer segmentu estrategikori begira ari gara lanean? Egiaz, ezin genitzake beste batzuk esploratu?
• Nork erabakitzen du zer erosi? Guri erosten digun pertsona bera al da? Eta hori jakinda, nori ari gara bidaltzen gure mezuak? Bereizten al ditugu eroslea, bezeroa eta erabiltzailea, eta haien beharrizan desberdinak?

…funtsean, gure sektorearen mugak modu irudimentsuan esploratzeko ariketa egin behar dugu, eta merkatuari modu aktiboan erreparatu behar diogu. Ariketa horiek, beharbada, lagungarri izango ditugu zenbait erantzun jasotzeko, eta erantzun horien bidez gai izan gaitezke modu disruptiboagoan berritzeko, eta areago, zergatik ez, baita merkatu berriak sortzeko ere.