Urtarrilak 12, 2021

Mundu globalizatu honetan, non eboluzioa eta aldaketak etengabeak diren, funtsezkoa da gizarteak egokitzen jakitea eta korporazioek etorkizuneko beharrei aurre hartzea, gure bezeroentzat eta, oro har, gizarte osoarentzat soluzio berritzaileak eskainiz.

Berrikuntza funtsezko elementua da eboluzio honetan, giltzarria, eta bizi garen egoera honetan are gehiago; izan ere, aurrekaririk gabeko arazoak sortu dira, eta horiei erantzun egin behar zaie hobekuntza etengabeak eta berritzaileak aplikatuz. Horrelako egoeren aurrean, funtsezkoa da konpainiek eta erakunde publiko eta pribatuek elkarrekin lan egitea eta konponbidea aurkitzeko bide berriak proposatzea, modu eraginkorrean. Premisa hori tamaina eta sektore guztietako enpresentzat aplikagarria da. Orain inoiz baino gehiago, garrantzitsua da konpainiak gai izatea zentzu guztietan berritzeko eta gaur egungoa bezalako egoera zailetan egokitzeko.

Covid-19aren pandemia honetan, agerian geratu da enpresa txiki eta ertain askok jauzi bat eman dutela digitalizazioan edo dibertsifikatu egin dutela beren negozioa; hala, hortik produktu berriak sortu dira, une horretan beharrezkoagoak zirenak. Esate baterako, kosmetiko-fabrikatzaileak gel hidro-alkoholikoak fabrikatzen aritu ziren hainbat hilabetez.

Sektore teknologikoaren kasuan, pandemiaren hasieratik, agerian geratu da zein garrantzitsua den eraldaketa digitala eta konektibitatea, baita telekomunikazio-enpresek hori posible egiteko betetzen duten eginkizuna ere.

Urteak daramatzagu iraultza teknologiko bete-betean, mundu gero eta globalizatuago baten aldaketetara egokitzeko aukera eman diguten aurrerapen berriekin. Baina, nire iritziz, iraultza honen guztiaren palanka funtsezkoena 5G sarearen hedapena da, eta, hain zuzen, telekomunikazio-konpainiek hor dute eginkizun erabakigarria. Sare hori sektore desberdinetan eta industrian aplikatzea elementu bereizlea da, eta onuragarri izan daiteke hainbat sektoretan, hala nola osasunean eta segurtasunean, hezkuntzan, garraiobideetan, turismoan, retail-ean, industrian, smartcity-en garapenean eta abarretan. Eta lanean ari gara erakusteko nola sare horrek prozesuen eta konektibitatearen hobekuntza ekarriko duen, eta, orobat, pertsonen bizi-kalitatea eta herritarren esperientzia ere hobetuko dituen, produktuen eta zerbitzuen bezero gisa.

5G sarea esparru horietan guztietan aplikatuta, emaitza gehiago eta hobeak lortu ahal izango ditugu, azkarrago, eta modu arin, eraginkor, zehatz eta, batez ere, iraunkorrean. Xedea da aurrera egiten jarraitzea eta teknologia berri horrek eskaintzen dizkigun onura guztiei etekina ateratzea. Hauek dira onura horietako batzuk: latentzia murriztea, 1Gbps-rainoko deskarga-abiadurak edota milaka gailu sare berera konektatu ahal izatea.

Laburbilduz, teknologiak aurrera jarraitzen badu, urte gutxitan 5G sareaz gozatu ahal izango dugu Espainiako lurralde osoan, eta horrek gizarte aurreratuagoa eta konektatuagoa izatea ahalbidetuko digu. Eraldaketa digitalak jarraitzen du bidea egiten eta beharrezko elementua dela erakusten; izan ere, gure bizi-estiloaren parte da dagoeneko, baina era berean gizartearen eraldaketa ere eskatzen du.

Abenduak 23, 2020

Euskadin hainbat eta hanbat enpresa ditugu gure herrialdea egoera zailenetan ere hazkundearen bidean jartzeko gaitasun, jakintza eta baliabideekin. Uste dut arazoen aurrean aurrera egiteko gaitasun eta erresilientzia hori gure kulturaren bereizgarria dela. Hainbat krisi gainditu ditugu, eta indartuta eta eraldatuta atera gara ataka zail horietatik; adibide bat baino gehiago jar daitezke, 1983ko uholdeak, esaterako. Aurrera egite horrek Europatik hurbilen dauden posizioetan kokatu gaitu, alderdi askotan.

Ursula Von der Leyen Europako Batzordeko presidenteak berak, oraindik orain, berrikuntza digitaleko zentroen eredutzat aipatu du Euskadi, Europak interesa baitu gure zentroetan. Berrikuntzan oraindik ere bidea dugu egiteko, I+G arloan BPGaren :ren pareko inbertsiora iristeko, eta EBren helburuarekin bat etortzeko.

Hain zuzen, bide hori egiten ari ginen 2020an, Europako beste eskualde batzuen mailara hurbiltzen, pandemia iritsi zenean. Eta aurrekaririk gabeko egoera horretan, pentsatu eta ekintzara pasa, biak egin behar izan genituen aldi berean, eta hori ez da erraza. Osasun-krisiaren eraginpeko egoera berri honetan baldintzak aski zailak dira, eta halabeharrez bidean geldialdi bat egin behar izan dugu hausnartzeko nola egingo diogun aurre etorkizunari Europan erreferentzia izaten jarraitzeko eta horretarako estrategiak zehazteko.

Bi osagai dira ezinbestekoak gaur egungoa bezalako krisi bat eraldaketarako palanka bihurtzeko eta berrikuntzaren aldeko ingurune bat sortzeko: pertsonak eta teknologia, baina beti ere pertsonak erdigunean jarrita; izan ere, haien bultzadarik, sormenik eta espiritu berritzailerik gabe, ezer ez litzateke posible izango. Ez dago herrialde berritzailerik, ez enpresa berritzailerik, ez berritzen duen gizarterik. Herrialdeak, enpresak eta gizartea berritzaileak izatea ahalbidetzen duten pertsonak daude, beti ere teknologia egokia eskueran dutela.

Gehiengo zabala bat dator beharrezkoa dela gure erakundeetan etengabeko berrikuntza bultzatzea, eta, orobat, komenigarria dela balio berria sortzea, eta ez horrenbeste prezioagatik soilik lehiatzea. Hori dela eta, gaur egun, inoiz baino gehiago, hitzetatik ekintzetara pasatzeko unea da. Eraldaketa lortuko badugu, ezinbestekoa da digitalizazioa gure balio-katean txertatzea, prozesuak eraginkorragoak egitea eta negozio-eredu berritzaileak garatzea, eta eraldaketa horretan, azkartasunez jokatzea da helburu nagusietako bat.

Iraganean produktua sortzea zen lehentasun nagusia, eta gaur egun, aldiz, enpresek teknologia aurreratuetan oinarritutako soluzio eta zerbitzu berritzaileak nahi dituzte, negozioa bultzatzen duten palanka diren aldetik, diru-iturri berriak sortzeko eta lehendik daudenak optimizatzeko, prozesuen automatizazioa bideratzeko eta erabakiak hobeto hartzeko, mundu mailan buruz buru lehiatzea helburutzat harturik. Izan ere, guztiok bat etorriko gara merkatuak jada ez duela mugarik.

Inguruan eta esparru guztietan ditugu eraldaketa hori ahalbidetzen duten teknologiak, eta, konektagarritasunarekin batera, gure indarguneetako bat dira: big data eta analytics, gauzen internet, adimen artifiziala, errealitate areagotua, cloud computing, deep learning, biki digitalak, fabrikazio aditiboa, 5G plataformen garapena…

Aldaketa teknologikoen abiadurak, iraultza digital honetan, alderdi bikoitza du. Alde batetik, teknologia berriak eta digitalizazioa gero eta beharrezkoagoak dira lehiakortasuna hobetzeko, baina, bestetik, gai izan behar dugu gure lanean eten bat egiteko eta hausnartzeko nola optimizatu genezakeen gure enpresa-prozesuen funtzionamendua; ezinbestekoa da gogoeta hori ere.

Enpresa teknologikook erronka garrantzitsua dugu: lankidetza-esparru publiko-pribatu batean berrikuntza ireki eta globaleko ereduak lantzeko eta babesteko balioko duten soluzio globalak sortzea. Izan ere, etengabeko borroka horretan irauteko, ezinbestekoa da erakundeen babes irmoa izatea, gure enpresek jarrai dezaten kalitatearen eta eraginkortasunaren ispilu izaten

Bide horretan, ezinbestekoa da lankidetza. Beste eragile batzuekin eta erakundeekin. Euskadin, Jaurlaritzak konpromiso sendoa du berrikuntzarekin, eta halaxe erakusten du urtez urte aurrekontuetan. Eta enpresak hor egongo gara, estrategia hori babesten, zalantzarik gabe trakzio eragina baitu ekonomia osoarentzat.

Abenduak 10, 2020

Berrikuntzan pentsatzen dudanean bi ideia kontrajarri etortzen zaizkit etengabe burura. Lehena abiadurarekin loturik dago beti, presa izatera iritsi gabe, baina bai lehenak izateko asmo sendoarekin; eta horrek esan nahi du gure esparruan berrikuntzaren lider izan nahi dugula. Bigarren ideia lehenaren ifrentzua da, eta berritzeko behar den denboraren edo abiaduraren kontzeptua erlatibizatzera dator; izan ere, jabetzen naiz gure buruak eta gure ideiak dabiltzan eremu horretatik dagoeneko pasa direla beste belaunaldi batzuk, eta garrantzia duena ez dela horrenbeste azkartasuna, etsi gabe jardutea baizik.

Alabaina, eta nahiz eta etsi gabe jardutea giltzarria izan eta batzuetan ez aurrenekoak izan berritzen, uste dut gizarteren eta enpresen beharrizanak oso azkar aldatzen ari direla, eta, horrenbestez, abiaduraren faktorea, geure burua berrasmatzen ikastea, azkarrago berritzea, gero eta garrantzitsuagoa dela.

Baina gero eta azkarrago berritzeko behar horri erantzungo bazaio, ezinbestekoak dira funtsezko bi elementu hauek: lehena, berritzeko motibazioa, eta bigarrena, berrikuntzari aurre egiteko prestakuntza.

Lehen elementuak beti gogorarazten dit Finlandiako multinazional bateko berrikuntza-arduradunarekin izan nuen topaketa, eta nola emakume hark jakinarazten zigun zein zaila zen berritzea bere enpresa arrakastatsuan. Konpainia finlandiar hartan jenderen gehiengoak ez zuen bere erosotasun-eremutik atera nahi, eta, ezagunak izan arren, seguruak ez ziren beste eremu batzuetan arriskurik hartu nahi. Berrikuntzako arduradun hark nabarmentzen zuen gizakiak, berez, ez duela joerarik erosotasun-eremu horretatik ateratzeko, eta, beraz, berrikuntza bultzatuko bada, beharrezkoa dela mehatxu iraunkor horren sentipena izatea.

Emakume hark egiten zuen gogoeta nabarmen azaleratu da gaur egun mehatxatzen gaituen pandemia honetan. SARS-COV-2 birusak behartu egin ditu erakunde asko nahi gabe berritzera, erosotasun-eremutik ateratzera, berrikuntza ezartzera eta zerbitzu berriak eta zaharrak eskaintzeko moduak aldatzera. Mondragon Unibertsitatean asteburu bakarra izan genuen gure “erosotasun-eremutik” ateratzeko eta, teknologiaren bidez, langileen eta ikasleen etxeak kanpus berri bihurtzeko. Eta hori egiteko, berrikuntza-proiektu handi bat jarri genuen martxan unibertsitateko jarduera guztietan.

Hori bai, berrikuntza hori behartua izan zen desiratua baino gehiago, eta uste dut ondo egin genuela eta asko ikasi dugula etorkizunerako. Baina gure jardun hori gauzatu bagenuen, aurrez aipatutako bigarren elementu funtsezko horri esker izan zen: berrikuntzari aurre egiteko ondo prestatuta geundelako. Berrikuntza ez da ia inoiz emankorra izango baldin eta bidean ez bagara behar beste prestatu ondoren erantzun egokia eman ahal izateko kalitatean eta denboran.

Azken batean, berritzeko beharrezkoak dira: jarrera, beti zertxobait deseroso sentitzeko eta etengabe hobekuntza bilatzeko; eta ahalmena, behar beste prestatuta egon eta beharrezko berrikuntzei aurre egiteko. Herrialde batek, lehiakorra izan nahi badu, berritzailea ere izan beharko du halabeharrez, eta horretarako uste dut inbertsiorik onena gazteak prestatzea dela, jarrera, gaitasuna eta balioak dituzten gazteak, bertan goxo egiteari utzi eta noizean behin beren erosotasun-eremutik ateratzeko espiritua eta anbizioa dutenak.

Abenduak 3, 2020

Kontzeptu gutxi izango dira berrikuntza bezain zabal, abstraktu eta moldagarriak. Hori pentsa dezake, seguruenera, kaleko pertsona arruntak erakunde askotan gaur egun indarrean den prozesura hurbildu nahi badu, eta komunikabideetatik aldian behin jasotzen dituen informazio-pilulen jakintza besterik ez badu. Eta beharbada arrazoi du, baina oso litekeena da berrikuntzari buruzko bere ideia proiektu ez oso errealistei, are gauzaezinei, loturik egotea.

Innobasqueko kideon ustez, hauxe da berrikuntzaren funtsa: gauzak hobetzeko zer egin dezakegun imajinatzea. Eta hori gizabanako guztien eskuetan dago, gure eguneroko bizitzaren edozein esparrutan. Berritu egiten dugunaren balioa handitzeko, bide ezezagunak esploratzeko, erronkak onartzeko, jakintza partekatua eraikitzeko, eta, azken batean, berritu aurrera egiteko. Horixe da Innobasqueko kideok gure gain hartzen dugun erronka.

CIC energiGUNE ikerketa zentroan ikusi dugu jada berrikuntzaren eskutik datorren etorkizun hori. Dena erreala eta ukigarria da. Egunero ikusten dugu lantalde dinamiko eta diziplina anitzekoan, gure laborategietan, material bakoitzean, egindako entsegu bakoitzean. Badakigu nolakoak izango diren gure ibilgailuen eta gure telefonoen bateriak. Berritzen dugu, aurreikusteko, asko okertzeko beldurrik gabe, urte gutxi batzuk barru energia elektrikoa eta termikoa nola kudeatu eta erabiliko ditugun. Berrikuntza giza eskala zehatz eta irisgarri batean aplikatzearen emaitza da, sinpleki.

Ez da, beraz, boluntarismo-ariketa bat, ezta gauzatzeko batere aukerarik ez duen zerbait imajinatzea ere. Berrikuntzan urrats eraginkorrak egiteko gakoa beti pixka bat harago begiratzea da, baina gaur egungo posizio sendoari eutsita. Berrikuntzan eginiko ahaleginak zentzu bat izan behar du, eta, batez ere, oinarrizko helburu bat: eginiko lanak prozesu bat, produktu bat, zerbitzu bat edo kudeatzeko modu bat hobetzeko balio izatea. Horrenbestez, gure xedea da berrikuntzan eginiko ahalegin horrek eragin positiboa izatea gure industriaren, gure gizartearen eta gure ingurumenaren iraunkortasunean.

Izan ere, hobekuntzarik gabe ez dago berrikuntzarik. Uste badugu, adibidez, ibilgailu elektriko baten bateria seguruagoa, eraginkorragoa eta iraupen handiagokoa lortuko dugula, baina bide horretan alde batera uzten baditugu oinarrizko zenbait kontzeptu, hala nola garapen ekonomikoa, iraunkortasuna, ekonomia zirkularra edo ingurumenarekiko errespetua, juxtu kontrako norabidean joango gara. Hain zuzen, berehalako etekina lortzearren printzipio horietako edozeini uko egiteak –eta, ondorioz, etorkizuneko belaunaldiei beste arazo bat sortzeak– ataka zailera eraman gaitu, eta hortik ateratzeko ahalegina egiten ari gara orain.

Beraz, beharrezkoa al da berritzea? Ez dago beste aukerarik. Ez da moda bat, behar bat da gizarte moduan, gure buruarekiko eta etorkizuneko belaunaldiekiko konpromiso bat da. Berrikuntza da gure bidearen iparra, eta gai izan behar dugu oinak lurrean edukitzeko beti, jakinik prozesu honetan emandako urrats irmo bakoitza aurrerapauso bat izango dela desiratutako helburura iristeko: gizarteak guztion mesederako izango den onura bat lortzea, zalantzarik gabekoa, osoa eta iraunkorra.

Urriak 29, 2020

Puntako produktuak, proiektuak eta zerbitzuak, zalantzarik gabe, gure profesionalen talentuaren emaitza dira. Horrenbestez, talentua ekartzea, lantzea, garatzea eta hemen mantentzea funtsezkoa da gure gaur egungo eta etorkizuneko arrakasta horretan oinarritzeko. Gaitasun, jarrera eta balioen nahasketa gisa definituko nuke talentua. Talentuko pertsonak dira ahalmen intelektuala eta taldean lan egiteko gaitasuna dutenak, espezialitate teknikoaren jakintza dutenak, baina baita eskuzabaltasuna, begirada zolia, kirol espiritua, etsi gabe jarduteko grina, lanerako gaitasuna eta ondo eginiko lanarekiko estimua agertzen dutenak ere.

Baina talentuak ezin du izan beste batzuek garatzen duten produktu bat, gero enpresek kontsumitzen duguna. Gure gizarte idealari begiratzen badiogu, ongizate gizarte solidario eta integratzailea sortu eta mantendu nahi dugu, desoreka lazgarriak saihestuko dituena, eta, beraz, low cost joerak alde batera utzi eta balio erantsiko zerbitzu eta produktuak bilatuko dituena . Hala, produktu eta zerbitzu horiek aukera eman beharko ligukete gure ideal sozialak ekonomikoki horietan oinarritzeko eta herritarrentzat enplegu egonkor eta duinak sortzeko.

Testuinguru horretan, guztion eginbeharra da talentua garatzea. Familian hasten da eginbehar hori, gure seme-alaben bizitzako lehen urteetan errotzen baitira balore nagusiak, hala nola errespetua, elkartasuna edo lana. Aldi berean, lehen eta bigarren hezkuntzako urteetan, irakaskuntza ere giltzarria da haurrei diziplina zientifiko-teknikoko ezaguerak erakusteko eta haiekiko pasioa kutsatzeko.

Bigarren hezkuntza amaitzen dutenean, neska-mutilek beren bizitzako erabaki garrantzitsuenetako bat hartu behar dute: zer ikasi nahi duten, zer izango diren… Eta fase horretan, hobetzeko tarte handia daukagu. Estatistikei erreparatuz, unibertsitateko ikasleen %54 neska da, baina karrera zientifiko-teknikoetan proportzioa %26ra; jaisten da. Geure buruari galdetu beharko genioke zer egin beharko genukeen, profesionalen defizita dagoen garaiotan, neska gehiago has daitezke karrera zientifiko-teknikoak ikasten; izan ere, gaitasunak sobera izateaz gain, ikasketa horien bidez lan-bizitza oparoak eta gogobetetzeko modukoak izan ditzakete, kalitatezko eta ondo ordaindutako enpleguetan eta beren bokazioa asebete dezaketen proiektu ilusionagarriekin.

Hezkuntzaren azken eskailera-mailara iritsita, unibertsitateak ikaslea hartu beharko luke ardatz, eta bikaintasuna lortzeko zentro bihurtu beharko luke, gure gizarteak, bere idealekin, hain beharrezkoa duen talentua garatzeko. Hala, gure unibertsitateak munduko 200 onenen artean egotea exijitu beharko genuke, Europako 50 onenen artean edo areago, espezialitate-eremu batzuetan 20 onenen artean. Ikerketa-zentroekin gauza bera gertatzen da. Zentro horiek, askotan, lizentziatu berriak edo, kasu batzuetan, doktoretza egindakoak hartzen dituzte, eta eginkizun garrantzitsua betetzen dute talentu horren garapenean eta lan mundurako zubian, baita jakintza enpresetara bideratzeko zereginean ere. Zentro horiei ere bikaintasuna eskatu behar diegu eta Europako onenen rankinean egon daitezela lortu behar dugu. Azkenik, enpresek jokatzen duten eginkizuna dago, horiek ere betebehar bat baitute talentuarekiko. Unibertsitateak ez dituela ikasleak lan-merkaturako prestatzen, jakintza erabat teorikoak ematen dizkiela, jartzen dute askotan aitzakiatzat enpresek, baina horrek ez du balio. Mundua aldatu egiten da, eta hamar urte lana emango diguna ikasteko daukagu oraindik. Beraz, eman diezaiogun gure ikasleei oinarrizko zientzietan hezkuntza sendoa, eta ez gaitezen saiatu unibertsitatetik teknika jakinetan espezialistak ateratzen. Espezializazioa mundu aldakor honek berak emango digu, enpresaren bidez, lanaren eguneroko jardunean; izan ere lanak berak egokitu egin beharko du sortzen diren aukeretara, erritmo bizian egokitu ere. Eta oinarrizko zientzietan prestakuntza ona jaso duten pertsonek arrakastaz egin ahal izango diete aurre lan munduan etorkizunean eskatuko dizkieten aldaketa horiei.

Enpresok ere talentua garatzeko konpromisoa hartu behar dugu, gure profesionalen artean irakasleak egon daitezela ahalbidetuz, praktikak egingo dituzten pertsonak hartuz, haiei lan-jardunean aukera interesgarriak eskaintzeko, eta doktoretza egiten ari diren pertsonak plantillara bilduz.

Laburbilduz, talentua sortzea, garatzea eta gizarte gisa jarri ditugun xedeetara bideratzea taldean egin beharreko lana da, gizartea osatzen dugun eragile guzti-guztion konpromisoa. Gure pertsonak iristen diren lekuraino iritsiko dira gure enpresak. Baina hau bera Euskadin ere aplika daiteke. Euskal herritarrak iristen diren lekuraino helduko da Euskadi, ez pauso bat aurrerago ez pauso bat atzerago. Horrenbestez, erronka partekatua da, herri gisa dugun erronka.

Urriak 21, 2020

Uneotan, lidergoan pentsatzen hasiz gero, Otto Scharmer irakaslearen liburua datorkit burura: “Gorabidean den etorkizunetik lider izatea”. Eta gorabidean den lidergoa kontzeptuaz gain, beste hau ere sortzen zait: Lidergo bizkorra.

Zer gertatzen ari da gaur egun munduan? “Iraunkorra den bakarra aldaketa da” “Aldatzen ez den bakarra da dena aldatzen dela”. Lantalde eta erakunde batentzat zaila da mundu aldakor, zalantzazko, konplexu eta anbiguo honetan bizitzea; dena konplikatu egiten da halako azkartasunez mutatzen den ingurune batean aurrera egin nahi bada. Ez da munduaren amaiera, ziurtasunezko munduaren amaiera da.

Batzuetan, berrikuntzak eta aldaketak olatuka gertatzen dira: aldaketa disruptibo batek aldaketa berrien uhin bat sortzen du, uneotan gertatzen ari zaigun moduan. Hala, bizi dugun garaian, inoizko abiadura azkarrenean gertatzen ari dira aldaketak bata bestearen atzetik. Aldaketa horietatik ahalik eta probetxu handiena ateratzeak, horrek laguntzen gaitu beste egun batez lantalde eta erakunde gisa bizirik jarraitzen.

Bizirik irauten duten erakundeek, malgutasunari, egokitzeko gaitasunari eta erantzun azkarrari eutsita lortzen dute bizirautea. Lidergo bizkorraren bidez egin behar diogu aurre ingurune aldakorrari eta konplexutasunari, gerria eta abiadura, biak konbinatuz.

Ingurune aldakorrari egin behar diogu aurre, eta horrek gure burua berrasmatzea eskatzen digu. Zenbat eta drastikoagoak izan gure ingurunean gertatutako aldaketak, orduan eta gutxiago hartu behar ditugu oinarritzat iraganeko patroiak eta orduan eta gehiago ikasi behar dugu gorabidean diren aukerei arreta jartzen eta haiekin bat egiten. Nola erantzun gaur egungo aldaketa olatuei sakon-sakonetik, etorkizunarekin bat egiteko moduan, eta ez iraganeko patroien aurka erreakzionatuz, horrek patroi horiek betikotzea esan nahi baitu? Gorabidean den etorkizun horretatik erantzuteko, bertan behera utzi behar ditugu gure iraganeko iritziak eta sinesmenak, iraganari joaten utzi behar diogu eta azaleratu nahi duen etorkizun horretarantz jo behar dugu.

Lidergo hitzaren erro indoeuroparrak, Leith delakoak, “aurrera egitea”, “atalase bat gurutzatzea”, “hiltzea” esan nahi du. Iraganari uzten joatea hiltzearen antzekoa da. Lidergoaren prozesu sakona: joaten uztea eta berriari eta ezezagunari etortzen uztea, hiltzea eta berpiztea.

Orratzaren begitik iragaitea. Pertsona lider garen aldetik, bidaia bakoitzaren punturik sakonenean, atalase bat dago. Atalase hori zeharkatzeko, orratzaren begia igaro behar da, eta hori hiltzearen eta berpiztearen antzekoa izan daiteke. Bibliaren arabera, “errazagoa da gamelu bat orratzaren begitik iragaitea gizon aberats bat Jainkoaren erresuman sartzea baino”. “Orratzaren begia” esaldi horrek antzinako Jerusalemeko ate bat adierazten du: gizonezko batek nahi bazuen bere gamelua Jerusalemeko ate horretatik pasa zedila, animaliaren gaineko fardo guztiak deskargatu behar zituen. Modu berean, pertsona lider garen aldetik gure bidaian orratzaren begitik pasa nahi badugu, joaten utzi behar diogu guztiari eta oinarri-oinarrizkoa ez den ekipajearen zama kendu behar dugu. Lider gisa, ate hori zeharkatzeak esan nahi du galdera honen erantzuna aurkitzea: Zein da nire Lana une honetan? Lana, L larriz, horixe da gure jomuga edo gure deia. Horretarako gaude hemen Lurrean.