Urriak 8, 2020

COVIDak sortu duen pandemiak gure lekuan jarri gaitu, aspalditik ezagunak genituen arazoak eta egoerak nabarmenago eginez eta lehendik hor egon arren gehienontzat hain ezagunak ez ziren beste batzuk ere azaleratuz.

Alabaina, eraginak eta ondorioak ez dira berdinak izan herrialde guztientzat, eta lagun on baten esaldia etorri zait orain gogora, pertsonei buruz esandakoa: “Mundu guztiari gerta dakioke dena, baina zergatik berdinei gertatzen zaie ia beti?”. Esaldi horrek berdin balio du herrialdeentzat, baina, idatzi honen luzera mugak aitzakiatzat hartuta, ez dut horretan sakonduko, eta, hartara, hori egiteko nire ezgaitasuna besterik ez da geratuko ezbaian.

Bitxia da birus hauek eta bereziki honek, etengabe mutatuz –hau da, bere erara “berrituz”–, formula magistrala lortu duela, eta hankaz gora jarri duela gizateria. Horren aurrean, erreakzionatu egin behar izan du alderdi askotan, besteak beste txertoaren bilaketan, eta horretarako baliabide kopuru kontagaitzak bideratu ditu sendabidea garatzeko denbora birrintzeko. Adibide honek balio beza Pernandoren egia bat nabarmentzeko: orokorrean, berrikuntzaren arloan, arrakasta horretara bideratzen diren baliabideen proportzionala da zuzen-zuzenean. Kalitatea ahaztu gabe, kantitatea garrantzitsua da, eta antzematen da baliabide gehiago jartzen duten herrialdeek hobeto eta gehiago berritzen dutela eta hobeto doakiela.

Hauxe da berrikuntza erabilgarria lortzeko beste faktore nagusi bat: bezeroari edo gizarteari horren truke ordaintzeak mereziko dion zerbaitetan indarra jartzea, dela oraindik bete gabeko beharrizan bat asebetetzen duelako, dela lehendik dagoen esperientzia bat hobetzen duelako. Gauza bera esan daiteke berrikuntza beste arlo batzuetan sortzen denean: prozesu batean edo negozio-eredu batean, adibidez. Lastima da ezin dela kalkulatu birus berritzaile horren aurkako txerto on baten balioa, baina seguru infinitura hurbiltzen dela.

Baina aurrekoa ez da nahikoa, baldin eta ez bada aurreikusten lehiatzeko eta berrikuntza horrekin negozio iraunkor bat egiteko gaitasuna, baliabide propioekin edo beste batzuekin lankidetzan, gizarterako enplegua eta aberastasuna sortuz. Zer gertatzen da beste laborategi batek lehenago aurkitzen badu txertoa, edo hobea bada, edo merkeagoa, edo ekoizteko eta banatzeko gaitasun handiagoa eta hobea baditu, eta abar? Kasu honetan ere ezin dugu kalkulatu noiz, zenbat eta nola, baina hondamendi ekonomikoa segurua da.

Horrekin guztiarekin esan nahi dudana da berrikuntzaren ikuspegia ingeniaritzari oso lotua dela; hala, uste dugu arazo teknikoa edo antolaketakoa konponduta, kito, bukatu dela, baina ez da horrela. Ideia bat izatea eta konponbide teknikoa ematea meritu handikoa da, baina ez da nahikoa. Bisualizatu egin behar dugu nola lehiatuko dugun, bezeroak zergatik erosiko digun guri, gure negozioa nola eta zergatik izango den lehiakorra mundu honetan non jende asko dagoen pentsatzen eta baliabideekin, eta ideia berritzaile eta esklusibo bat izatea ia ezinezkoa den, eta hori guztia lehiakortasuna markatzen duten parametro ekonomikoak birusa bezala mutatzen diren ingurune batean.

Esandakoak esanda, konbentzituta nago zein den behar dugun txertoa: berrikuntza gehiago eta eraginkorragoa. Ez dut ezer berririk asmatu eta irudipena dut mundu guztiak dakiena idatzi dudala Alabaina, ez dugu beti horrela jokatzen, eta horren adibide asko datozkit burura. Gainera, gizakiak garelako eta agian ez garelako birusak, beti hutsegite berberetan jausten gara.

Irailak 16, 2020

Adostasun dezentekoa dago COVID-19ak eragindako krisiaren elementu esanguratsuenei buruz: gertaerak bata bestearen atzetik zein azkar gertatu diren eta gertaerek zer-nolako ahalmen disruputiboa izan duten, horiek dira, gehiengo zabal baten iritziz, krisiaren bereizgarri nagusiak. Alegia, denbora tarte laburrean aldaketa sakonak gertatu dira bata bestearen atzetik, eta horrek jarduteko beste eszenatoki batzuk sortu ditu. Gauzak horrela, hausnartu behar dugu ea, egoera berri honetan, merkatuei eta gizarteari begirako gure proposamenak balio sortzaile diren lehiakortasun aldetik, edo, aitzitik, birformulatu egin behar diren.

Balioa hautemateko moduan izan den aldaketa horren kausak bi izan daitezke: gizarteak bere eskala aldatu izana balio hori kategorizatzerakoan, edo eszenatokiak nabarmen aldatu arren, gure erakundeak lehengoan ainguraturik egotea.

Bata bestearen atzetik gertatu diren aldaketen azkartasuna eta sakontasuna izanik gure errealitatearen ezaugarrietako bat, gure erakundeen egiturak eta kulturak erronka handi horri erantzun behar diote. Gure erakundeek egitura ahalik eta lauenak izan behar dituzte, eta egitura horren baitan, arduren arteko mugek elastikoak izan behar dute egoera berriak modu naturalean barneratzeko, eta erabakiguneek ahalmena izan behar dute datu eta informazio nahikorik gabe erabakiak hartzeko; izan ere, gaur egun beharrezkotzat jo ditzakegun informazio eta datu horiek gabe hartu beharko dituzte seguruenera erabakiak. Une jakin honetan, erabakirik txarrena berandu hartutakoa da, edo, are okerragoa, hartzen ez dena. Finean, gure antolaketa-egiturek esku-hartzeen azkartasuna, estrategien etengabeko aldaketa eta komunikazio intentsiboa bideratu behar dituzte.

Irudi du antolaketa-egiturak kaxa eta fluxuen marrazki soil bat direla, eta kaxa eta fluxu horietan gordetzen direla garatzen diren funtzio guztiak, baina zoritxarrez ez da horrela. Aitzitik, sinkronia bat egon behar du horien eta gure konpainien errealitate kulturalaren artean. Kultura horrek elkarlana sustatu behar du, erabaki azkarrak saritu behar ditu, ez ditu hutsegiteak zigortu behar eta jakin behar du dena kontrolpean izan gabe lan egiteak sortzen duen estuasuna modu egokian kudeatzen, ez baitugu dena kontrolpean izango.

Gure erakundeek prest egon behar dute erabiltzaile / kontsumitzaile berriei erantzuteko. Berriak diogu, batetik, logikoa den bezala belaunaldi gazteak (millennial eta Z) hasi direlako kontsumitzen, eta, bestetik, kontsumo-gizarte horretan lehendik geunden belaunaldien paradigma aldaketa bat ere gertatu delako.

Lehen egiten ez zizkiguten galderei erantzuteko prest egon behar dugu. Ez digute galdetuko, besterik gabe, zer eskaintzen diegun eta nola jartzen ditugun gure produktuak / zerbitzuak merkatuan; aitzitik, zergatik eta zertarako egiten dugun hasiko zaizkigu galdetzen. Azken batean, gure produktuek/zerbitzuek haiei, kontsumitzaile diren aldetik, ematen dieten balioari buruz ez ezik, marka/erakunde gisa gizarteari ematen diogun balioari buruz eta bultzatzen gaituen xedeari buruz ere galdetuko digute.

Arrazoi nagusi horrexegatik egituratu behar dute gure erakundeek beren bezero/erabiltzaileekin etengabe hartu-emanean egotea helburutzat harturik. Bezero/erabiltzaileei modu aktiboan entzuteko prozesuak ezarri behar dituzte, haiekin solas egiteko, ez soilik produktu eta zerbitzuei buruz, baita balioei eta sinesmenei buruz ere.

Horretarako prestatu behar ditugu gure erakundeak, konpetentzia berritzaileak izan ditzaten antolaketa-egituren garapenean eta gure erabiltzaileekin izan beharreko hartu-emanen definizioan, modu horretara, haien jokabideak, jarrerak eta balioak aintzat har ditzagun.

Azken batean, berritu egin behar dugu, gure erakundeak malguagoak izan daitezen, lankidetzan aritzera emanagoak, gizatiarragoak, garrantzitsuagoak, digitalagoak eta iraunkorragoak, eta, batez ere, artezago mugi daitezen duda-mudako inguruneetan.

Irailak 10, 2020

Zenbat aldiz entzun ote dugu esaldi hori, kontsumitzaile gisa, saltokiren batera zerbait erostera sartu izan garenean. Eta, horrelako kasuetan, bi saltzaile mota izaten dira: “edozer saltzeko” gupidarik ez dutenak, eta lehen-lehenik zer behar duzun jakin nahi izaten dutenak, ondoren laguntza emateko.

Jabetzen naiz krisi garaiotan beti dagoela tentazioa berrikuntzan gutxiago inbertitzeko. Eta, zoritxarrez, tentazioa, kasu askotan, bete egiten da, iraganeko kasu askotan egiaztatu dugunez. Sinesmen sendoa dut, ordea, inbertsio horiek handitzeko unea dela, eta ez murriztekoa; izan ere, gure enpresek biziraungo badute, gai izan behar dugu gure bezeroen beharrizanei erantzuteko, eta, gainera, ahalik eta modurik eraginkorrenean egin behar dugu.

Berrikuntzan inbertitzea ezinbestekoa da, baina, aldi berean, jabetzen naiz zaila dela datorren urterako aurreikuspenetan murrizketarik ez egitea, enpresa askok eta askok aste honetan bizirik irautea beste helbururik eta jomugarik ez baitute.

Horrenbestez, ulertzen dut errealitate bikoitz hori, eta uste dut bereizi egin behar ditugula, alde batetik, inbertsioa eta, bestetik, mentalitatea, inork ez dezan esan ezin duela berritu, “ez duelako dirurik”. Izan ere, saltzailerik onenak ez dira beti berritsuenak izaten, eta, modu berean, berritzaileenak ere ez dira beti diru gehien xahutzen dutenak izaten, zer arazori konponbidea eman nahi dioten argien dutenak baizik.

Azken batean, zer da, bada, berrikuntza? Nire iritzian, berrikuntza “norbaiten arazoei soluzioa ematea da, eta norbait hori soluzio horren truke ordaintzeko prest egotea”. Definizio hori ez da ausaz oso akademikoa, baina gogoko dut, bezeroa hartzen duelako ardatz, eta haren arazoei konponbidea bilatzea lehenesten duelako. Eta, gainera, balioa emango duen ikuspuntua hartzen du oinarri. Hau da, ez zerbait ematea emate hutsagatik, baizik eta kontsumitzailea ohar dadila soluzio horren balioaz, eta prest egon dadila “dagokiona ordaintzeko”. Premisa hori garrantzitsua da beti, baina askoz gehiago testuinguru zail honetan, non dirua urriago izango baita eta gure bezeroek lehenetsi egin beharko baitute zertan gastatzen duten.

Ez da gozoa entzutea, baina zoritxarrez enpresa askok ez daukate argi zer arazori eman nahi dioten konponbidea. Zorionez, ordea, enpresa guztiok entzun diezaiekegu gure bezeroei. Enpresa guztiok izan ditzakegu bilerak haiekin, zer arazo dituzten, zerk larritzen dituzten eta zertan hobetu dezakegun jakiteko. Eta hor jarri behar da balioan berritzeko mentalitate hori. Izan ere, berrikuntzaren funtsa ez da inbertitzea soilik; berrikuntza da, orobat, egunez egun hobetzea, bezeroen lekuan jartzea eta gure enpresak arazoa konpontzen nola lagundu diezaiekeen pentsatzea, bezeroa horren truke ordaintzeko prest egonik.

Garbi dago zein den saltzailerik onena: denda batera zoazelarik zer behar duzun hobekien ulertzen duena eta saltokian daukana zure beharrizanetara egokitzen dakiena. Bada, gisa berean, bezeroen beharrei erantzunik onena emateko mentalitatea duten enpresak aterako dira indartsuen krisi honetatik.

Eta entzuten dakien saltzaile bat edo saltzaile hitzontzi bat izatea berdin kostatzen den moduan, berritzeko mentalitatea izatea ere ez da dirurik kostatzen; areago, enpresa eta herrialde gisa nor garen adierazteko zigilu izan daiteke.

Beraz, galde diezaiegun gure bezeroei: Egun on, Nola lagundu zaitzaket?

Uztailak 29, 2020

Gehiegitan, “berrikuntza” terminoa asmo on hutsean geratzen da, eta asmo on horiek ez dira iragazten erakundeen egituretan eta egiteko moldeetan. Bertan goxo egiteko ariketetan desegiten da askotan kontzeptu hori, MITen, Europako Batzordearen, Stanforden eta antzeko beste erreferentzien aipamenetan oinarrituta, horiek pantaila lana egiten baitute denak berdin jarrai dezan.

Alabaina, gizarteek aurrera egiten badute, berritzen duten pertsonen eta erakundeen eskutik egiten dute. Berritzeari ekite hutsak berekin dakar arriskua eta adorea; izan ere, jardun horrek, berez, indarrean dagoena eraldatu nahi du. Berritzea eboluzionatzea eta mundura egokitzea da. Berritzea iragana aintzat hartzea eta aurrera egitea da. Berritzea, finean, eboluzio iraunkorreko kultura bat hezurmamitzen duen jarrera bat da, etorkizuna orainean eraikitzen dela sendo sinetsita.

Orain, berriz, behar bat da. Pandemia azkartzen ari da ordena geopolitikoan nahiz teknologia eta industriaren esparruetan lehendik martxan zeuden eraldaketa-prozesuak. Eta Europar Batasuna bere ekosistema teknologiko eta industriala egokitzeko prozesu sakonean sartu da munduan lehiatu ahal izateko. 2030a hemen dago.

Testuinguru eta jomuga horrek gure Herrialdearen lehiakortasuna berregitera behartzen gaitu. Eraldatzeko eta bestelako mundu batera egokitzeko neurri serioak eskatzen dizkigu; izan ere, orain arteko munduak inoiz izan dugun ongizate mailarik handiena ekarri digu, baina mundu hori aldatzen ari da, eta egokitzea beste biderik ez zaigu geratzen. Hain zuzen, ongizate horrek bultzatzen gaitu, gainbeheraren arriskua saihestekotan, zorrotz, estrategia jakin bati jarraituz eta adorez lan egitera. Gure kasuan, berrikuntza ezinbesteko eskakizuna da, gaur egungo gazteek bizi-aukerak izaten jarrai dezaten, beraiek baitira, jada, gure etorkizun hurbilaren partaide eta protagonista.

Gure sistema publikoaren, hezkuntza-, teknologia- eta enpresa-sistemaren azterketa azkar bat eginez gero, agerikoa da sistema hori premiaz eraldatu beharra dagoela Europan eskualde aurreratua izango bagara. Horretan datza gure erronkaren muina. Ba al dugu baldintza egokirik Europako ekosistema teknologiko-industrial dinamikoenean parte hartzeko? Ekosistema horretako eskualdea izateko? Galdera ez da erretorikoa soilik. Denok erantzun behar diogu horri.

Ni hasiko naiz erantzuten, BAIEZKO irmo batekin. Alabaina, baiezko hori uste duguna baino azkarrago bihur daiteke ezezkoan, baldin eta datozen 4 urteotan ez badugu Herrialde Proiektu bat hezurmamitzen, gure gaitasun industrial eta teknologikoak optimizatzeko eta indartzeko; mende honek eskatzen dituen prestakuntza-erronkei eta -beharrizanei erantzungo dien hezkuntza-eredua erdigunean jartzeko; administrazio-sistema eraginkorra eta mundu digital berriarekin lerrokatua izateko… Azken batean, gaur egungo erronkei haien osotasun eta konplexutasun guztian erantzun behar die Herrialde Proiektu horrek.

Berritzea anbizioz eta umiltasunez jokatzea da. Lankidetzan aritzea da. Desberdin pentsatzeari beldurrik ez izatea da. Azken batean, aldaketari beldurrik ez izatea da.

Uztailak 22, 2020

Hezkuntza, dimentsioa eta ekintzailetza. Uste dut hiru faktore horiei bultzada ematea dela Euskadin berrikuntza hobetzeko giltzarri nagusietako bata; izan ere, denok dakigunez, berrikuntza ezinbestekoa da herrialde lehiakorra izaten jarraitu nahi badugu, eta, horrenbestez, gure ongizate sozialaren ereduari eutsi nahi badiogu.

Ezin dugu ahaztu enpresa dela aurrerapen kolektiboaren eragile nagusia, sortzen dituen jarduerari eta enpleguari esker. Enpresa atzean geratzen bada, enpresaren jardun horretan oinarritutako eredu soziala ere atzean geratzen da. Eta ezin dugu halakorik gertatzen utzi. Beraz, ‘etengabeko lasterketa’ moduko batean gaude, eta berrikuntza faktore erabakigarria da karrera horretan. Eta iritsi da azeleratzeko unea.

Duela aste gutxi IVIE erakundeak (EINen eta Eurostaten 2018ko datuekin) eginiko txosten baten arabera, Euskadi da estatu osoan I+G+b arloan BPGd-arekiko inbertsio handiena egiten duen lurraldea: %2, Espainiako batez bestekoa (%1,2) baino askoz handiagoa, baina Europako batez bestekora (%2,2) iritsi gabe eta liderretatik oso urrun. Bestalde, azterlan horren beraren arabera, Euskadiko enpresa pribatuek arlo horretan eginiko inbertsioa, datu erlatibotan, Alemaniakoaren eta Italiakoaren parekoa da, besteak beste.

Zifrak modu batera edo bestera baloratu daitezke, baina argi erakusten dute aurrerapauso gehiago eman beharrean gaudela. Hainbat faktore ditugu alde: administrazio sentibera, Innobasque bezalako erakundeak eta erronkaz jabeturik dagoen enpresa-egitura, besteak beste; izan ere, haien nazioartekotze-maila altuari esker, enpresak ohartuta daude I+G+b arlo horren garrantziaz. Alabaina, beste zenbait alderditan hobetzeko aukera argiak ditugu. Eta hor sartzen dira hasieran aipatu ditudan hiru faktore horiek.

Hezkuntzan, gai izan behar dugu gure gazteak STEAM gaitasunetarantz orientatzeko; izan ere, zientzia eta teknologia, bestelako balioak ahaztu gabe, berrikuntzaren bidelagun bereizezinak dira. Lanbide Heziketak eta Unibertsitateak bete-beteko ahalegina egin behar dute sortzen duten jakintza euskal enpresaren mesedetan hobeto aprobetxatzeko: hor hasten da berrikuntza. Hezkuntzaren garrantziaz jakitun, Confebaskek urte asko daramatza lankidetza hori modu sendoan lantzen, eta horren azken adibideetako bat da ‘unibertsitate duala’, aitzindaria Estatuan.

Irakaskuntzaren eta enpresaren arteko hurbiltasun eta jakintzaren transmisio hori da berrikuntzarako haztegia, epe ertain eta luzera enpresaren beraren biziraupena bermatzeko.
Dimentsioan ere irabazi behar dugu. Zenbat eta handiagoa izan enpresa, orduan eta ikerketa eta berrikuntza gehiago eta gaur egungoaren tankerako krisien aurrean erresistentzia handiagoa. Egia da, azken urteetan, euskal enpresen batez besteko dimentsioa handitzen joan dela eta EBko ratiora hurbildu dela, baina, hala ere, oso urrun gaude oraindik Alemania eta Erresuma Batuko gure bi lehiakide nagusien aldean; herrialde haietako enpresetan, enplegatuen batez besteko kopurua EAEkoen bikoitza da. Eta pentsatzekoa da gaur egungo krisiak ez duela lagunduko konparazio hori hobetzen.

Eta, azkenik, zer esan ekintzailetzari buruz. Bizi garen gizartean, enpresak betetzen duen zeregina ez da, kasu askotan, behar beste baloratzen. Arriskuaren, esfortzuaren eta egindako lanaren araberako ordainsariaren kontzeptuak ordeztu egiten dira sarri atxikimendu pertsonal txikiagoko beste batzuengatik, eta horrek eragiten du Euskadin, gizarteak ez gogo edo ekimen berezirik agertzea ekintzaile izateko. Joera hori iraultzeko modua aurkitu behar dugu. Azken batean, hiru erronka handi eta diskurtso berriak. Hori ere berrikuntza da.

Uztailak 13, 2020

Esparru desberdinetan berrikuntzan eta ikerketan gehien inbertitzen duten gizarteek giza balioa eta balio ekonomikoa sortzen dituzte, eta balio horiek, aldi berean, gizarte osoaren mesedetan berrinbertitzen dira; hortik sortzen dira ongizatea eta gizarteratzea. Krisi honetan agerian geratu da, inoiz baino nabarmenago, zein beharrezkoa den berrikuntzan inbertitzen jarraitzea. 2008ko krisitik aurrera eginiko murrizketen eraginez, adreiluak kendu dizkiogu eraikin baten funtsezko egiturari; eraikinaren estetika bere horretan geratzen zen adreilu horiek gabe, eta itxura batean ez zen antzematen haien falta. Alabaina, orain jabetu gara adreilu horiek oinarrizkoak zirela eraikinari zutik eusteko, eta hainbeste kendu ditugu, ezen orain ozta-ozta zurkaiztu ahal izan baitugu egitura, gu barnean gaudela goitik behera erori ez dadin. Osasun arloan egindako murrizketak, deslokalizazioa, ikerketa behar beste ez baloratzea, prospekzio-lan seriorik ez egitea, horiek izan dira, batez ere, munduan inoiz ezagutu ez dugun egoera hau ekarri duten faktoreak.

Ez dakit kontsolamendua den –izatekotan ere “ergelarena” – krisi hau ez zuela inork edo ia inork aurreikusi. Analistak ez dira ados jartzen pandemia hau zisne beltzaren teoriarekin bat datorren, hau da, gertaera batek sistema sozio-ekonomiko osoa kolokan jarri ondoren, gerora, aurreikusi ezina zela esaten den; edo, aitzitik, errinozero grisaren teoriarekin datorren bat, eta, beraz, arriskua jada aurreikusita zegoen. Teoriak teoria, mundu mailako pandemia baten aukera agertzen zen jada enpresa, erakunde eta gobernu askoren arriskuen mapan, baina inork ez zion antzik hartu izan zezakeen neurriari eta inpaktuari. Alabaina, gizarte batzuk eta besteak ataka gaizto honetatik nola eta noiz aterako garen jakiteko aldagai nagusietako bat ikerketara eta berrikuntzara bideratutako inbertsioa izango da. Esan beharrik ez dago gizarte berritzaileak lehenago eta hobeto aterako direla.

Orain garrantzitsua da zer eremutan inbertituko den ondo zehaztea. Europak argi dauka. raindik orain, berrikuntza-proiektuetarako finantzaketa abiarazi du, hain zuzen esparru hauetan eta lehentasun-ordena honen arabera berrikuntza bultzatzeko:

1. Osasuna: Erranak dion moduan, “osasuna, dirua eta maitasuna”, eta, beraz, lehenbizikoa osasun-sistema sendo eta berritzailea izatea da, herritarrei konfiantza emango diena eta ikerketaren alde apustu egiteari utziko ez diona.
2. Klima-aldaketa: planeta hondatzeari ez badiogu uzten, desmasia hau geldiaraztea ez badugu lortzen, ez da planetarik izango bizitzeko. Hondakinak tratatzeko soluzio berritzaileak edo energia garbia sortzea, horiek dira bidea.
3. Digitalizazioa: inork ez du zalantzarik tresna horrek, beste mila erabileren artean, balio izan duela hilabeterik gogorrenetan jarduera erabat geratu ez zedin.
4. Elikadura: urarekin batera, hauxe da gizateriaren erronka nagusietako bat. Munduan 7.500 milioi pertsona bizi gara, eta aurreikuspena da 10.000 izango garela; beraz, eskari gero eta handiagoari erantzungo dioten soluzioak bilatzea berealdiko erronka da.
5. Energia iraunkorra: ezin dugu gehiago itxaron. Hurrengo belaunaldien etorkizuna ez baldintzatzeko moduan sortu behar dugu energia, eta horretara bideratu behar ditugu ikerketa eta berrikuntza. Apustu hori egiteko daukagu oraindik.
6. Hiri-mugikortasuna: litekeena da, krisiaren ondoren, hiri-mugikortasun iraunkorra diseinatzeko proiektuak eta politikak beste modu batera planteatu behar izatea. Ikusi beharko da ea hiriguneak garai bateko jarduera-guneak izango diren atzera ere.
7. Lehengaiak: 2030. urterako espero da lehengaien eskaria hirukoiztu egingo dela, batez ere teknologia berrien ekoizpenarekin loturiko metalena. Horietan ikertu eta garatu duten herrialdeak, material horiek erraz eskuratzeko modua egin dutenak, hobeto kokatuta egongo dira.

Europak aipatutako esparru horietan guztietan sustatzen duen I+G+B arloak atxikita beharko lituzke, zehar-lerro gisa, iraunkortasun- eta berdintasun-irizpideak ere, inor ez atzean uzteko, eta, ahal dela, lankidetza publiko-pribatuarekin. Datuek erakutsi dute emakumeek gobernatutako herrialdeetan estrategia berritzaileekin egin diotela aurre krisiari, eta, horri esker, emaitza askoz hobeak lortu dituztela. Jarrai dezagun, beraz, erabakigune estrategikoetan emakumeei lekua egiten, modu horretara, bide desberdinak hartuz ondorio desberdinak lor ditzagun. Azken batean, horixe da berritzea.

Euskadik berrikuntzaren aldeko ahalegin eta apustu iraunkorra egin du azken urteotan, eta estrategia argia bultzatu du Europan erreferentzia izateko. Apustu eta ahalegin horretan, Innobasque izan da hub perfektua, hor bildu dira berrikuntza sustatzeko politika guztiak. Erronka handia zen lehendik ere, enpresa txiki eta ertainen %99a oso atomizatuak baitzeuden, eta gehien-gehienen kezka nagusia egunez egun bizirik irautea zen, prospektiba egiteko edo berrikuntza ezartzeko ikuspegirik gabe. Zorionez, krisiak erasan digun hilabeteotan, erakunde eta elkarte askoren eginkizuna indartu egin da. Innobasquek egin duen moduan, enpresa bazkideekin hartu-emanean jarri dira, haien beharrizanak aztertu dituzte, oinarrizko informazioa iragazi dute, eta, gainera, jakintza eskaini dute erakunde eta elkarte horiek. Eta hori guztia, modu digitalean. Euskadiko ETE-ek egiaztatu ahal izan dute elkarturik egotea askoz hobea dela. Balia ditzagun gure ETE-ekin irekitako komunikazio-bide berri horiek, enpresa txiki eta ertain horiei guztiei berrikuntza zainetik ziztatzeko. Behar dugu.