Pertsona bat laguntza-zentro batera, osasun-profesional baten kontsultara edo farmaziara joaten den bakoitzean, osasun-datuen traza bat sortzen du, bere egoerari eta osasun-egoerari buruzko informazioa ematen duena. Datu horiek hainbat motatakoak izan daitezke, esaterako, irudi bat edo mediku-errezeta.
Gaur egun, pertsonek hainbat erronkari egin behar diete aurre beren osasun-datuak kontrolatzeko orduan, estatu kide baten barruan eta Estatuen artean datuak eskuratzea eta transferitzea barne; izan ere, ekosistema sanitarioko eragile bakoitzak datuak biltzen ditu beren artean bateragarriak ez diren hainbat formatutan. statu kideen bi herenek espediente elektroniko digitalak eta errezeta elektronikoen zerbitzuak online atari baten bidez eskuragarri dituzten arren, estatu gutxi batzuk baino ez dira gai mugaz gaindiko datu horiek bidaltzeko edo jasotzeko. Hala, herritar batek osasun-profesional bat bisitatzen badu beste estatu kide batean, haren osasun-informazioa, diagnostikorako irudiak barne, ez da eskuragarri egoten, eta horrek atzerapenak eta akatsak eragiten ditu diagnostikoan edo tratamenduan.
Horrez gain, estatu kideen erdiek baino gehiagok ez dute osasun-datuak berrerabiltzeko legeria espezifikorik ikerketa-, lege- edo arautze-helburuetarako. Beraz, agerikoa da herritarren eskubideak defendatuko dituen, zatiketa murriztuko duen eta osasun-datuen erabilera segurua eta eraginkorra ahalbidetuko duen arau-esparru baten beharra.
Datu sanitarioen munduko azken proposamenetako bat Europako Batzordeak Europar Batasunean datuen potentziala sustatzeko egindako asmo handiko proposamena da. 500 milioi europar baino gehiagorekin, askotariko osasun-sistemekin eta potentzialki munduko osasun datu-baserik handienarekin, ahalmena oso handia da.
Europar Batasunak osasun-datu ugari ditu, eta horiek lagungarri izan daitezke terapia berriak garatzeko, pazienteen zaintza hobetzeko, profesionalei eta pazienteei denbora aurrezteko eta osasun-sistemen funtzionamendua hobetzeko. Baina, hori lortzeko, datu horiek estatu kide guztientzat eskuragarri egoteko eta partekatzeko moduan antolatu behar dira. Egoera hori izugarri aldatzen da haien artean. Horrela, Estonian osasun-langile batek paperean errezeta bat nola idatzi gogoratzeko arazoak izango lituzke; eta Alemaniak, berriz, 10 urte baino gehiago beharko lituzke espediente elektronikoa ezartzeko. Finlandiako edo Frantziako sistemak erabat digitalizatuta dauden arren, Ekialdeko herrialde batzuek paperean lan egiten jarraitzen dute eta elkarreragileak ez diren artxiboak sortzen dituzte. Osasun-arretaren digitalizazioaren arloan Von der Leyer Batzordearen lehentasunetako bat Europako Osasun Datuen Esparrua (EODE) sortzea izan da. EODE hori osasunarekin lotutako ekosistema espezifiko gisa definitu da, eta arau, estandar eta jardunbide komun egokiak, azpiegiturak eta gobernantza-esparru bat izango ditu, helburu argiekin: pertsona fisikoei beren osasun-datu elektroniko pertsonaletan sartzeko eta horiek kontrolatzeko aukera ematea, estatu zein Europa mailan, eta datu horien erabilera librea ahalbidetzea, espediente elektronikoen sistemen, gailu medikoen eta inpaktu handiko Adimen Artifizialeko sistemen merkatu bakarra bultzatzeko (lehen mailako erabilera). Horrez gain, agertoki sendoa, segurua eta eraginkorra izatea lortu nahi da osasun-datuak ikerketa, berrikuntza eta politika eta jarduera erregulatzaileetarako erabiltzeko (bigarren mailako erabilera).
EODE horrek onura ugari ekarriko dizkie ekosistemako eragileei. Lehenik eta behin, herritarrek kontrol handiagoa izango dute beren osasun-datuen gainean; horrela, osasun-profesionalekin partekatu ahal izango dituzte berehala eta formatu garden eta komunean, beharrezkoak ez diren probak murriztuz eta asistentziaren kalitatea areagotuz. Bigarrenik, osasun-langileek modu eraginkorragoan egingo dute lan, beren pazienteen datuak modu eraginkorrean eskuratzeari esker, elkarreraginkortasunean egindako hobekuntzei esker, eta horrek kostuak murriztuko dizkie osasun-sistemei. Ikertzaileak eta industria ere onuradun aterako dira, eskuratzen dituzten osasun-datuak eta mundu errealeko ebidentzien datuak (RWE) kalitate handiagokoak izango baitira.
2022ko maiatzean, Europako Parlamentuak eta Kontseiluak EODEri buruz egindako araudi-proposamenaaurkeztu zen. Bertan, osasun-arloko erronka espezifikoak jorratzen dira, osasun-datuak eskuratzeko eta trukatzeko, historia mediko elektronikoak, datu genomikoak edo pazienteen erregistroak barne. Osasun-laguntza emateaz gain (osasun-laguntza edo osasun-datu elektronikoen lehen mailako erabilera ematen duten zerbitzuak eta langileak), osasun-ikerketari, berrikuntzari, politiken formulazioari, araudiari eta medikuntza pertsonalizatuari ere lagunduko die (osasun-datu elektronikoen bigarren mailako erabilera).
Konfiantza funtsezko elementua izango da EODEak arrakasta izan dezan; beraz, datu-guneak osasun-datuen sarbide eta prozesamendu segurua eskaini beharko du. Herritarrek ziur egon behar dute beren osasun-datuak behar bezala babestuta daudela. Horretarako, Europako Batzordeak oztopo horiek saihesteko lehendabiziko urratsak egin ditu honako hauei esker: Europako datuen estrategia, AA fidagarrirako gidalerro etikoak eta Osasun-datuen Europako gunea sortzeko erregelamendua.
Inpaktu ekonomikoari dagokionez, Europako Batzordeak uste du datuen eskuragarritasuna eta trukea hobetzeari esker, EODEren ekimen horretan oinarritutako ikerkuntzan, berrikuntzan eta politiken prestakuntzan hobeto erabiltzeari esker, 11 bilioi euro aurreztuko direla datozen 10 urteetan.. Adibidez, osasun-zerbitzuen hornitzaileen artean osasun-datuen elkarreragingarritasuna hobetzeak aurrezpen nabarmena ekarriko du pazienteentzat eta osasun-zerbitzuentzat; izan ere, estatu kideetan hartutako irudi medikoen % 10 inguru ez dira beharrezkoak izango. Ondorioz, urtean 140 milioi euro inguru aurreztuko dira. Era berean, mugaz gaindiko errezeta elektronikoa erabiltzeak 2.000-3.000 milioi euro aurreztea ekar dezake 10 urtetan.
EODEa finantzatzeko, Europako Batzordeak 810 milioi euro baino gehiago jarriko ditu hainbat programatan (Europa Digitala, Horizon Europe, UEproSalud), eta estatu kideek 12.000 milioi euroko aurrekontua egin dute Berreskuratze Mekanismoaren barruan osasun elektronikoan inbertsioak egiteko.
Espainiaren kasuan, Osasun Digitalaren, Informazioaren eta Berrikuntzaren Idazkaritza Nagusia sortu zen Osasun Zerbitzu Nazionalaren (OZN) barruan 2020ko abenduan. 2021ean, 50 milioi euro baino gehiago bideratu ziren datuen analitikarekin, osasun digitalarekin eta osasun-informazioaren elkarreragingarritasun elektronikoarekin edo zerbitzu publiko digitalen garapenarekin lotutako proiektuak bultzatzeko. ra berean, React-EU ekimenetik 234 milioi euro bideratu ziren autonomia-erkidegoekin lankidetzan, datu-guneetan, osasun-informazioko sistemetan, osasun-zerbitzuen kudeaketaren eraldaketa digitalean, anatomia patologikoan, arreta pertsonalizatuan edo osasun-historia digitalean lan egiteko. Gaur egun, OZNren Osasun Digitalaren Estrategia onetsi da, eta hor sartzen da Data Lake Sanitario bat sortzea, 100 milioi eurorekin finantzatua, Abangoardiako Osasunaren PERTEaren barruan (Ekonomia Berreskuratzeko eta Eraldatzeko Proiektu Estrategikoa).
